Creativiteit in vertalingen

Een veel voorkomend misverstand is dat een vertaling een vrij lineair proces is waar een vertaler maar weinig invloed heeft. Ook dat een vertaler alleen maar een middel is voor het omzetten van een taal naar de andere. Niets is minder waar uiteraard. Een professionele vertaler werkt met een gezonde dosis creativiteit aan een vertaling en eigenlijk is creativiteit inherent aan de kunst van het vertalen.

Waarom moet een vertaler creatief zijn?

Creativiteit is de sleutel waarmee een professionele vertaler kan omgaan met de meest voorkomende problemen in vertalen. Meestal bevindt een vertaler zich midden in de strijd tussen vorm en inhoud en creativiteit is hetgeen dat vrede kan stichten. Inhoud dient ook niet letterlijk vertaald te worden. Een vertaler verdiept zich in de brontekst en de context hiervan, alsmede de culturele context. Sommige talen hebben uitspraken en gezegdes die niet in andere talen voorkomen. De meeste zijn gebaseerd op cultuur of verbasteringen die in andere culturen ondenkbaar zijn.

Hiernaast houdt een professionele vertaler rekening met de leesbaarheid van een vertaalde tekst, wat soms herschrijven betekent. Een tekst heeft een doel en moet lekker ‘lopen’ om het doel te kunnen bereiken. Denk hierbij aan de volgorde van zinnen, ‘tone-of-voice’ en zoals de eerder genoemde context.

Hoe creatief is creatief?

Er zijn natuurlijk verschillende niveaus van creativiteit en te weinig of teveel kan tot onwenselijk resultaten leiden. Te weinig creativiteit kan resulteren in een bleke vertaling dat waarschijnlijk niet de juiste toon heeft. Te veel creativiteit in een vertaling heeft risico dat de vertaling het doel van de originele tekst voorbij schiet en de brontekst als het ware vervangen wordt door de vertaling.

De ideale vertaling heeft precies genoeg creativiteit, de tekst is met gevoel vertaald en er is aandacht aan besteed. Dit klinkt makkelijker dan dat het is. Het vergt een vergaand begrip van zowel de doeltaal als de brontaal en het begrijpen van de cultuur behorend bij beide talen. Vertalen gaat niet alleen om het omzetten van woorden naar een andere taal, vertalen is een creatief vak.